GEİGER SAYACI NEDİR?
Modern madenci, daha doğrusu maden arayıcı, değerli bazı madenleri arama işinde Geiger sayacı adı verilen bir araç kullanır. Atom bombası ve diğer nükleer silahlarla meydana gelen radyasyon tehlikesine karşı aynı araçtan yararlanıldığını da duymuşsunuzdur. Bu araç sayesinde, belirli bir çevrede radyoaktivite olup olmadığı ve bunun yoğunluğu kolaylıkla saptanabilir.
Aslında, her iki kullanış şekli de radyasyon adı verilen şeyle ilgilidir. Belirli radyoaktif maddeler, belirli bazı ışınlar yayarlar. Radyasyon da bu yayılmanın bilimsel dille tanımlanmasıdır. Geiger sayacı, bu ışınların varlığını araştırır. Yoğunluğunu ölçer. Söz konusu araç, Hans Geiger tarafından icad edildiği için bu adı taşımaktadır. Sonradan Müller adında bir başkası tarafından geliştirilmiştir.
Geiger sayacı gerçekte bir tür vakum tüpüdür. Bu tüp, alelade radyo lambasını andıran çok ince bir cam mahfazayı ihtiva eder. İçinde iki metal plaka ve az miktarda gaz vardır. Bu gaz argon gazı olabilir.
İçinde gaz bulunan başka tür bir tüpü, bir neon lambasını da bilmektesiniz. Neon lambasında, plakaların bir elektrik voltaj kaynağına bağlanmasıyla gazın belirli bir renkte ışıması sağlanabilir. Gereken şey, voltajın yeteri kadar yüksek olmasıdır. Yüksek voltaj, plakalar arasında büyük bir elektron akımının yer almasına olanak sağlar. Akımın varlığıyla, tüpün içindeki gaz da ışır.
Geiger sayacında voltaj kasıtlı olarak düşük tutulur. Öyle ki, normal koşullarda gazın ışıması olanağı yoktur. Buna karşılık, sayacın yakınında bir yerde radyoaktif bir cismin bulunduğunu varsayalım. Bu radyoaktif cismin yaydığı ışın tüpe girer ve gaz molekülleriyle çakışır. Yani gaz moleküllerine çarpar. Gaz molekülleri, bu çarpışla tıpkı yüksek voltajın sağlayacağı gibi yeterli enerji kazanmış olurlar. Söz konusu yeterli enerji sonucu gaz ışır.
Bu durumda, tüpün içinde bir akımın varlığı söz konusudur. Akımın değeri, yani tüpe giren radyasyon (ışın yayılmasının) miktarı, bağlantılı bir ölçü aletinden kolaylıkla okunabilir.
Geiger sayacının işlevi radyasyon sayesinde gerçekleştiğinden, ışın yaymayan hiç bir şeyin araştırılmasında kullanılamaz.