SEKSTANT NEDİR?
Karada yolculuk yaparken, yolunuzu bulmakta genellikle hiç zorluk çekmezsiniz. Çünkü yolun nereye ulaşacağı hakkında belirli bir fikriniz vardır. Bir gemiyle yolculuk yapıyorsanız ve kıyı görünüyorsa, yerinizi saptamanız yine kolay olacaktır. Bildiğiniz tepeler, dağlar, ormanlar, kumsallar ve benzeri yerler, bu bakımdan size büyük ölçüde kolaylık sağlar.
Yukarıda açıkladığımız nedenle, eski denizciler kıyıya iki üç mil yakından yol alırlardı. Böylece karayı hiç gözden kaybetmemeye bakarlardı. Zamanla, denizciler açık denizlerde, okyanuslarda yolculuklara başladılar. Bulundukları yeri saptamak için yüzde yüz güvenilir bir yönteme sahip olmadıklarından, açık denizlerdeki, okyanuslardaki seferleriyle büyük riskleri göze almaktaydılar.
Daha sonra, gemilerin denizdeki yerlerini saptamak için belirli bir yöntem bulundu. Bu yöntem, sözkonusu yerin enlem ve boylamı bulunarak uygulanıyordu. Bilindiği gibi, enlem, Ekvator’un kuzey ya da güneyindeki mesafeyi belirler. Bir yerin, doğuda veya batıda ne kadar uzaklıkta olduğunu ise boylam gösterir. Bu belirtme, Greenwich’ten geçtiği varsayılan hayali bir kuşağın doğu ve batısı derecelendirilerek yapılır.
Denizciler, denizde eylem ve boylamı yanıltısızca bulabilmek için yıldızların ve güneşin pozisyonlarını gözlerler. Gündüz vakti, gemide bu işi yapmakla görevli kimse güneşin öğle üstü ne yükseklikte olduğunu ölçerek, gemisinin bulunduğu enlemi saptar. Geceleri de, görülen belirli yıldızların gökyüzündeki yüksekliklerini ölçer. Boyların ölçülmesi yöntemi daha farklıdır. Bu amaçla, gemideki zaman İngiltere’de Greenwich’teki zamanla kıyaslanır. Greenwich’e oranla zaman daha erkense, Greenwich’in batısındadır. Zaman daha geçse, bu durumun aksi geçerlidir. Her saat farkı, doğu ya da batı olarak onbeş dereceye eşittir.
Sekstant, gemideki görevli kimsenin güneşin, ayın, gezegenlerin ve belirli yıldızların pozisyonlarını ölçmek için yararlandığı aracın adıdır.
Bir sekstant, genel görünüşüyle üçgen biçiminde kesilmiş bir pasta dilimini andırır. Üçgenin tabanı olan kavisli kısım ölçeklidir. Buna karşılık, sekstantın sivri ucuna salıntılı bir çubuk tutturulmuştur. Dikey durumdaki bu salıntılı kolun üst ucunda hareket edebilen bir aynacık vardır. Kolun öteki ucu ölçeğe ulaşır. Sekstanta bağlantılı bir teleskopun önünde de buraya bağlı bir prizma bulunur. Teleskoptan ve saydam bir camdan ufak çizgisinde bakılır. Yansıma görülünceye kadar ayna hareket ettirilir. Yansımanın görüldüğü noktada, kolun ölçek üzerindeki ucu gözlenen, gözlemi yapılan şeyin yüksekliğini belirtir.