PATLAYICI MADDELER NERELERDE KULLANILIR?

İnsanoğlu tarafından bilinen ilk yapay patlayıcı “siyah barut” tur. Yüzyıllar boyunca kullanılan bu patlayıcı madde, temelde odun kömürü, sülfür ve KNO3 simgesiyle tanınan potasyum nitrat karışımıdır. Güvenilir kaynaklara göre Çinliler yüzyıllarca önce bu karışımın hazırlanmasını biliyorlardı. Buna rağmen, Avrupa’ya ancak 1270 yılında Roger Bacon’un aracılığıyla tanıtılmıştır. Siyah barutun toplarda ateşleme amacıyla kullanılmasının tarihi, güvenilir kaynaklara göre ondördüncü yüzyılın ilk yarısı olarak belirlenmiştir. Siyah barutun standart ateşleyici olarak kullanılmasındaki tarih ise, 1898 İspanya-Amerika Savaşına rastlar.
Endüstri alanında siyah barutun kullanılmasını ilk öneren, Martin Weigel adındaki bir maden mühendisi olmuştur. Weigel, 1613 yılında Almanya’da Freiburg’daki maden ocağı kazıları için gerekli patlamalarda ateşleyici olarak siyah barutu önermiştir. Daha sonra 1696’da, İsveç demiryolları şebekesinin genişletilmesinde aynı ateşleyici kullanıldı. 19.yüzyılda, bu tür uygulamalar için tamamen nitrogliserinden yararlanılıyordu.
Yirminci yüzyılda endüstriyel amaçla kullanılan patlayıcıcılar ve bunların uygulanması teknikleri hızla gelişirken askeri alanda yeni ve daha kuvvetli patlayıcılar bulumdu. TNT, RDX ve PETN’ i bunların arasında sayabiliriz.
Askeri alanda kullanılan patlayıcılar konusuna değinmeden, önemli bir noktayı özellikle belirtelim. Bu tür patlayıcıların kullanıldığı silahlar genel bir bakışla ikiye ayrılır: (l) Küçük silahlar, (2) Büyük boyutlu silahlar. Elde veya omuzdan ateşlenen silahlar, küçük silahlar bölümüne girer. Değişik tip toplar, uçaksavarlar, savaş gemilerinin silahları vb. ikinci gurubu oluşturur.
Kuçuk silahlarla ötekiler arasında çok önemli bir ayrım vardır. Belirli örnekler hariç, tüfek gibi küçük silahlarda esas patlayıcı madde tahrik görevini yerine getirir. İtici rol oynar. Patlama olmaksızın, merminin namludan hızla fırlayıp gitmesinde etkin olur.
Standart tipik bir mermi hedefe isabet ettiği zaman patlama sozkonusu değildir. Ancak yüksek patlayıcı maddeyle yüklü ve patlayıcı mermi diye tanımlanan mermiler hedefe isabet ettikleri zaman patlar. Bunların dışında bir de “izli mermiler” mevcuttur.
Yakın mesafelerde etkin bir silah olan el bombası, küçük silahlar arasında sayılır. Oysa bunlar için ateşleme söz konusu olmayıp adından da anlaşılacağı gibi elle atılırlar. Standart bir el bombası, büyükçe bir limon biçimindedir. Küçük tanecikler halinde hazırlanmış nitrosellüloz esaslı bir patlayıcıyla yüklüdür. El bombası atılmadan önce, yaklaşık olarak beş saniyelik zaman ayarımını bu düzeni çalıştıran bir pim (emniyet iğnesi) çekilir. Böylece, el bombasının yapısındaki beş saniye zaman ayarımlı düzenin çalışması sağlanmış olur. Bu durumda, el bombası atılsın atılmasın beş saniye içinde patlayacaktır.
Büyük boyutlu silahlarda TNT (trinitrotoluen),RDX (say- klomt), PETN (pentaeriytritol tetranitrat) gibi yüksek patlayıcılar kullanılır. Genellikle bu patlayıcıların karışımlarından da yararlanılmaktadır. Örneğin Kompozisyon B diye bilinen karışımın % 60’ı RDX, % 40’ı da TNT’dir
Mayınlar ,uçakların attığı bombalar katı yakıtla tahrik edilen maddelerin askeri amaçlarla kullanılışının diğer örnekleridir.
Endüstri alanında patlayıcı maddeler çok çeşitli amaçlarla kullanılır. Gökdelenlerin yapılması için gerekli derin temel kazılarını, yol ve kanal yapımlarını, köprü temelleri kurulmasında sualtı kayalarının atılmasını, petrol kuyuları ve orman yangınlarının söndürülmesinde çevre alanın açılmasını , kara ve demiryolları tünelleri yapımını bunlar arasında sayabiliriz.
Son zamanlarda, belirli amaçlar için sıvı patlayıcılar da büyük ölçüde kullanılmaktadır.